Nga Colind Schindler, The Jerusalem Post

I ndjeri Rafi Eitan ishte – siç sugjeron titulli “Capturing Eichmann: The Memoir of a Mossad Spymaster” – një operativ inteligjence, një rebel me gishta në shumë byrekë.

Duke punuar në këtë llogari deri disa ditë para vdekjes së tij në 2019, ky botim pas vdekjes së Eitan tregon shumë episode magjepsëse në jetën e tij: se si ai vrau dy templarë gjermanë që donin të ktheheshin në fermat e tyre në Palestinën e kontrolluar nga Britania pas Luftës së Dytë Botërore; i sugjeroi David Ben-Gurion për mbushjen e kutive të votimit me vota false gjatë zgjedhjeve të vitit 1955; dhe punoi me SS Obersturmbannführer Otto Skorzeny, i cili kishte liruar Benito Musolinin nga robëria në 1943 dhe mbështeti Kryqin e Shigjetave fashiste në Hungari. Ai komenton se gjatë punës së tij, ai “nuk kishte hezitim për të punësuar nazistët për të garantuar sigurinë e Izraelit”.

Odisea e Eitanit është një pasqyrë e historisë së shtetit.

Babai i tij luftoi në Ushtrinë e Kuqe të Trotskit, ndërsa ai vetë ishte anëtar i Palmah, duke vepruar kundër Fawzi al-Qawuqji dhe duke marrë pjesë në Betejën e Malikiya gjatë Luftës së Pavarësisë. Eitan ishte i përfshirë në arrestimin e Aharon Cohen, Kurt Sitte dhe Israel Beer, të gjithë të akuzuar si të përfshirë në spiunazhin sovjetik. Ai besonte se amerikanët po luftonin “një luftë të kotë” në Vietnam dhe u përpoqën të eksploronin kontaktet me udhëheqjen kineze përmes zyrave të mira të Morris Cohen, një konsulent dikur i shërbimeve të inteligjencës së Maos dhe përfaqësues i kompanive britanike në Kinë. Ai njohu Markus Wolf, kreun pjesërisht hebre të Stasi-t në Gjermaninë Lindore komuniste dhe e konsideroi mosgatishmërinë e presidentit Jimmy Carter për të ndërhyrë në Iran për të ndaluar ngjitjen e islamistëve të Ajatollah Khomeinit si “një nga gabimet më serioze dhe tragjike që nga Lufta e Dytë Botërore.”

Rruga e tij politike e çoi atë nga e majta në të djathtë në Partinë e Pensionistëve kur papritur u bë ministër në qeverinë e Ehud Olmert në pleqëri.

Aktivitetet e tij të biznesit përfshinin një fabrikë për tharjen e perimeve, eksportin e peshkut tropikal dhe rritjen e dhive të zeza dhe gjelave të shëndosha. Ai ishte një nga sipërmarrësit që Fidel Castro e ftoi në Kubë pas rënies së BRSS. Ekspertiza e tij në kultivimin dhe eksportimin e frutave ndihmoi në stabilizimin ekonomik të Kubës gjatë viteve 1990. Eitan komenton në këtë libër “entuziazmin e jashtëzakonshëm të rinisë kubane… që më kujtoi shumë rininë tonë pas vitit 1948”. Ai gjithashtu kishte darkuar me Kastron, të cilin ai e përshkruan si “një prezencë dominuese, memorie të shkëlqyer dhe kuriozitet të palodhur”.

Eitan i jep ngjyrë kapjes së Adolf Eichmann në Argjentinë. Eichmann – “dybbuk” – jetonte në një shtëpi të shkretë pa energji elektrike në Buenos Aires dhe siguroi jetesën në departamentin e pjesëve të këmbimit të Mercedes-Benz. Eitan ishte i shqetësuar se Eichmann kishte në posedim një kapsulë cianidi – dhe, ashtu si Hermann Goering dhe Heinrich Himmler, do t’i shpëtonte xhelatit. Në vend të kësaj, Eichmann doli të ishte shumë bashkëpunues – ai donte të kënaqte cilindo “mjeshtër” që i shërbente.

Eitan donte që prania e Eichmann-it në Izrael të mbahej e fshehtë, në mënyrë që gjurmët për Josef Mengele, “Engjëlli i Vdekjes”, të mos ftohej papritmas – por njoftimi i menjëhershëm i Ben-Gurion e eliminoi këtë qasje. Në atë kohë, Ben-Gurion refuzoi të zbulonte dhe të njihte rrëmbyesit e Eichmann-it. Kjo u korrigjua vetëm kur Eitan u bë ministër kur u falënderuan publikisht në një ceremoni në Knesset.

Eitan e mori në pyetje Eichmann disa herë kur ai ishte në burgun Ramle, dhe ai ishte dëshmitar i varjes së tij.

Eitan shkruan në mënyrë nënçmuese për Yasser Arafatin – dhe tentoi ta vriste atë në disa raste pas vitit 1967. Ndryshe nga shumë, Eitan mbron fuqishëm sjelljen e Ariel Sharon në kabinet gjatë debaklit të Operacionit Paqe për Galilenë në 1982 dhe qorton figura të tilla si Yosef Burg në me arsyetimin se nuk kishin përvojë ushtarake. Ai argumenton se kreu i inteligjencës maronite, Elie Hobeika, ishte pothuajse me siguri një agjent sirian dhe një planifikues kryesor në “masakrimin e grave, të moshuarve dhe fëmijëve” në kampet e Sabra dhe Shatilla. Ai gjithashtu argumenton se ishte përgjegjësi profesionale e Mossad-it të dinte se “udhëheqja e Falangës kishte vendosur për masakrën”. Pavarësisht vlerësimit të shumë komentuesve gjatë viteve, Eitan e konsideron thirrjen për shkarkimin e Sharon nga Komisioni Kahan në 1983 si “një skandal”.

Kjo mendësi bëri që Eitan të kundërshtonte me forcë Marrëveshjen e Oslos në 1993 dhe të fajësonte Yossi Beilin si arkitektin e saj. Në të kundërt, Eitan argumenton më tej se Sharon si kryeministër do të kishte evakuuar vendbanimet e izoluara në Bregun Perëndimor. Ai argumenton se izraelitët dhe palestinezët duhet të ndjekin rrugët e tyre të ndara dhe se “ne duhet të lëmë pjesën më të madhe të Judesë dhe Samarisë në mënyrë të njëanshme”, duke ruajtur kontrollin e sigurisë në Luginën e Jordanit.

Si menaxher i Jonathan Pollard, ai është relativisht i heshtur për këtë çështje, përveç lëshimit të urdhrit për t’u siguruar që Pollard të mos kërkonte strehim në ambasadën izraelite. Ai shkruan se amerikanët nuk i qëndruan angazhimit të tyre për të liruar Pollard pas 10 vitesh burgim.

Eitan ishte padyshim një burrë për të gjitha stinët – dikush që nuk mund të mbahej si pëllumb ideologjikisht. Deklaratat dhe vinjetat në këtë libër janë qartësisht të hapura për kontroll dhe rishqyrtim, por kjo e forcon komentin e tij se ai “kurrë nuk i kishte qenë besnik askujt pa qenë kritik”. Përkundrazi, ai ishte njeriu i vetvetes – dhe kjo është ajo që e bën këtë libër leximin ndriçues.