Nga Dr. Marsela Musabelliu

Në një botë gjithnjë e më të shenjuar nga konfliktet dhe ndarjet, thirrja për një komunitet global harmonik kumbon më fort se kurrë. Mes trazirave, rivaliteteve gjeopolitike dhe pabarazive socio-ekonomike, Pesë Parimet e Bashkëjetesës Paqësore, të propozuara nga Kina në mesin e shekullit të 20-të, përbëjnë një udhërrëfyes të substancës dhe vlerave të politikës së jashtme kineze. Këto parime kanë qenë një kontribut historik në ndërtimin e një lloji të ri të rendit global të drejtë dhe të barabartë. Ato pasqyrojnë vlerat thelbësore të ngulitura në Kartën e OKB-së, duke theksuar sovranitetin, drejtësinë, demokracinë dhe sundimin e ligjit.

Në vitin 1954, Kina dhe India nënshkruan në deklaratën e përbashkët, ku u propozuan zyrtarisht këto parime

Këto parime u artikuluan për herë të parë nga një figurë politike shumë e njohur për shqiptarët, Zhou Enlai. Në vitin 1954, Kryeministri Zhou vizitoi Indinë dhe Birmaninë (Mianmar) dhe në deklaratën e përbashkët të lëshuar më 28 qershor u propozuan zyrtarisht si norma për trajtimin e marrëdhënieve ndërkombëtare. Më tej këto parime u ratifikuan në një numër rezolutash dhe deklaratash, duke përfshirë edhe preambulën e Kushtetutës së Republikës Popullore të Kinës. Që atëherë, Pesë Parimet janë njohur dhe pranuar si një nga gurët e themelit të politikës së jashtme të Kinës. Përvoja e Kinës tregon se, pavarësisht sa serioze janë dallimet në vlera, vendet ende mund të punojnë së bashku dhe gradualisht të ndërtojnë dhe besim tek njëri-tjetri.

Në vitin 1954, Kryeministri Zhou Enlai vizitoi Indinë

Respekti i ndërsjellë për sovranitetin dhe integritetin territorial: Themeli i Pesë Parimeve është respektimi i palëkundur për sovranitetin dhe integritetin territorial. Sovraniteti është themeli i rendit ndërkombëtar, duke nënkuptuar të drejtën e një kombi për vetëqeverisje dhe kontroll mbi territorin e tij. Ky parim nënvizon idenë se asnjë shtet nuk duhet të imponojë vullnetin e tij mbi një tjetër, duke respektuar kontekstet unike politike, sociale dhe kulturore që përcaktojnë çdo komb. Ky parim është një kujtesë se ndërkohë që bashkëpunimi ndërkombëtar është thelbësor, ai nuk duhet të bëhet në kurriz të autonomisë kombëtare. Për shembull, respektimi i sovranitetit është thelbësor në trajtimin e konflikteve moderne dhe mosmarrëveshjeve territoriale. Duke iu përmbajtur këtij parimi, kombet mund t’i zgjidhin mosmarrëveshjet përmes diplomacisë dhe dialogut dhe jo me detyrim dhe forcë, duke nxitur një rend botëror më të qëndrueshëm dhe më të drejtë. Përballë nacionalizmit në rritje dhe tensioneve gjeopolitike, parimi i respektit të ndërsjellë për sovranitetin na kujton se forca e vërtetë qëndron në diversitetin njerëzor dhe respektin që duhet ti atribuohet udhëtimit unik të çdo kombi.

Në vitin 1954, Kryeministri Zhou Enlai vizitoi Mianmarin

“Mos agresioni” i ndërsjellë: Parimi i dytë, mossulmimi, është një thirrje e qartë për paqe dhe siguri. Ai pohon se kombet duhet të përmbahen nga kërcënimet ose përdorimi i forcës kundër njëri-tjetrit. Ky parim nuk është thjesht mungesa e luftës, por prania e përpjekjeve të qëllimshme për të parandaluar konfliktin dhe për të ndërtuar paqen. Historikisht, parimi i mossulmimit ka qenë thelbësor për ruajtjen e paqes globale. Përhapja e armëve të shkatërrimit në masë dhe kërcënimi i vazhdueshëm nga aktorë agresivë nxjerr në pah nevojën për mekanizma të fuqishëm për të parandaluar agresionin. Duke u angazhuar për mossulmim, vendet mund të ndërtojnë besim dhe të zvogëlojnë gjasat e konfliktit, duke krijuar një mjedis ndërkombëtar më të sigurt. Përqafimi i këtij parimi nënkupton nxitjen e një kulture globale të përmbajtjes dhe respektit, ku ndjekja e interesave kombëtare nuk rrezikon paqen ndërkombëtare.

Parimi i mossulmimit refuzon ciklet e dhunës dhe konfliktit që kanë pllakosur historinë njerëzore. Duke u përkushtuar për zgjidhje paqësore dhe duke ndërtuar besim, ne mund të krijojmë një botë më të sigurt ku brezat e ardhshëm mund të lulëzojnë pa hijen e luftës.

Në tetorin e vitit 1954, kryetari i shtetit i Kinës Ma Zedong u takua me kryeministrin e Indisë Jawaharlal Nehru

Mosndërhyrja në punët e brendshme: Mosndërhyrja në punët e brendshme të shteteve të tjera është parimi i tretë dhe është kritik për ruajtjen e harmonisë ndërkombëtare. Ky parim njeh të drejtën e secilit vend për të qeverisur veten pa ndërhyrje të jashtme. Mosndërhyrja në punët e brendshme nënvizon rëndësinë e lejimit të kombeve të formësojnë fatet e tyre. Është një thirrje për ndjeshmëri dhe mbështetje, në vend të ndërhyrjes, duke pranuar se zgjidhjet e qëndrueshme duhet të vijnë nga brenda. Ky parim është veçanërisht i rëndësishëm në një botë ku ndërhyrjet, të hapura dhe të fshehta, shpesh kanë çuar në konflikte të zgjatura dhe paqëndrueshmëri. Parimi i mosndërhyrjes promovon idenë se zgjidhjet për çështjet e brendshme duhet të vijnë nga brenda, të përshtatura me nevojat dhe kontekstet specifike të popullatave të prekura.

Në praktikë, ai sugjeron që komuniteti ndërkombëtar duhet të mbështesë kombet në udhëtimet e tyre të zhvillimit pa diktuar kushtet e sistemeve të tyre politike ose ekonomike. Kjo qasje nxit partneritete të vërteta dhe respekton diversitetin e modeleve të qeverisjes në mbarë botën.

Në vitin 2016, presidenti Xi Jinping në Samitin G20 të Hangzhou-it

Barazia dhe përfitimi i ndërsjellë: parimi i katërt, thekson drejtësinë dhe reciprocitetin në marrëdhëniet ndërkombëtare. Ai promovon partneritete ku të gjitha palët kanë pozitë të barabartë dhe nxjerrin përfitime reciproke nga bashkëpunimi i tyre. Në ekonominë e globalizuar, ky parim është thelbësor për zhvillimin dhe prosperitetin e qëndrueshëm. Ajo sfidon praktikat shfrytëzuese që kanë karakterizuar shpesh marrëdhëniet ndërkombëtare, ku kombet më të fuqishme dominojnë ato më të dobëta. Në vend të kësaj, ajo promovon një vizion të rritjes dhe zhvillimit të përbashkët, ku të gjitha vendet, pavarësisht nga madhësia apo fuqia e tyre, kanë mundësinë të përparojnë. Barazia dhe përfitimi i ndërsjellë nënvizojnë gjithashtu rëndësinë e adresimit të pabarazive globale. Duke siguruar që marrëveshjet ndërkombëtare dhe praktikat tregtare janë të drejta dhe të barabarta, ky parim synon të ngrejë vendet e margjinalizuara dhe ato në zhvillim, duke kontribuar në një ekonomi botërore më të ekuilibruar dhe më të drejtë.

Barazia dhe përfitimi i ndërsjellë theksojnë nevojën për drejtësi dhe reciprocitet në ndërveprimet tona globale. Duke promovuar zhvillimin e barabartë dhe prosperitetin e përbashkët, ne mund të kapërcejmë boshllëqet që na ndajnë dhe të ngremë lart çdo cep të globit.

Më 24 gusht të vitit 2023, Presidenti kinez Xi Jinping në Dialogun e udhëheqësve Kinë-Afrikë

Bashkëjetesë paqësore: Parimi i pestë parashikon një botë ku kombet, pavarësisht dallimeve të tyre, mund të jetojnë së bashku në paqe dhe harmoni. Është një thirrje për tolerancë, mirëkuptim dhe bashkëpunim, duke kapërcyer ndarjet e kulturës, ideologjisë dhe fesë. Bashkëjetesa paqësore është më shumë se mungesa e konfliktit; është prania e përpjekjeve proaktive për të ndërtuar ura dhe për të nxitur dialogun. Ai kërkon një përkushtim për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve përmes mjeteve paqësore, siç janë negociatat, ndërmjetësimi dhe arbitrazhi. Ky parim mbështet idenë se shoqëritë e ndryshme mund të bashkëjetojnë dhe të lulëzojnë së bashku, duke festuar dallimet e tyre ndërsa punojnë drejt qëllimeve të përbashkëta.

Në botën e sotme, ku polarizimi dhe ekstremizmi janë në rritje, parimi i bashkëjetesës paqësore është veçanërisht i rëndësishëm. Ai ofron një vizion për një shoqëri globale që vlerëson diversitetin dhe promovon gjithëpërfshirjen, ku çdo komb dhe individ ka një vend dhe një zë.

Rëndësia bashkëkohore e Pesë Parimeve

Pesë Parimet e Bashkëjetesës Paqësore, megjithëse të formuluara në vitet 1950, kanë një rëndësi të veçantë në peizazhin e sotëm global. Ato ofrojnë një kornizë për trajtimin e sfidave të shekullit të 21-të.

Presidenti kinez Xi Jinping mbajti një fjalim për 70 vjetorin e paraqitjes së Pesë Parimeve të Bashkëjetesës Paqësore

Në kontekstin e rritjes së nacionalizmit dhe proteksionizmit, këto parime mbrojnë kthimin në multilateralizëm dhe bashkëpunim. Në trajektoren aktuale të rritjes së tensioneve gjeopolitike, këto parime mund të shërbejnë si një forcë stabilizuese. Ato inkurajojnë kombet që të përfshihen në dialog dhe të negociojnë dallimet e tyre në vend që të përdorin konflikte. Ato na kujtojnë se sfidat globale kërkojnë zgjidhje kolektive dhe se ndjekja e interesave kombëtare nuk duhet të dëmtojë harmoninë ndërkombëtare. Duke iu përmbajtur këtyre parimeve, komuniteti ndërkombëtar mund të ndërtojë një të ardhme më të qëndrueshme dhe më elastike. Duke përqafuar këto parime, komuniteti ndërkombëtar mund të përcaktojë një rrugë më të drejtë, paqësore dhe më të begatë. Ata na kujtojnë se pavarësisht dallimeve tona, ne ndajmë një fat të përbashkët dhe se e ardhmja jonë kolektive varet nga aftësia jonë për të bashkëjetuar në mënyrë paqësore dhe për të punuar së bashku për të mirën e përbashkët.

Pesë Parimet nxisin në kapërcimin e dallimeve dhe në ndërtimin e një bote ku mbizotëron toleranca, dialogu dhe bashkëpunimi. Është një vizion i një të ardhmeje ku njerëzimi, me gjithë diversitetin e tij, mund të bashkëjetojnë në mënyrë paqësore dhe të punojnë së bashku për të mirën e përbashkët. Rëndësia e tyre sot është po aq e vlefshme sa ishte kur u artikulua fillimisht shtatë dekada më parë, duke sugjeruar shtigje bashkëpunimi për të gjitha kombet.

Pekini kujton me një konferencë Pesë Parimet e Bashkëjetesës Paqësore

Më 28 Qershor 2024, në Pekin u mbajt Konferenca për 70-vjetorin e publikimit të Pesë Parimeve të Bashkëjetesës Paqësore. Presidenti kinez Xi Jinping mbajti një fjalim të rëndësishëm në një sallë të mbushur plot me miq nga afër dhe nga larg. Duke shprehur vizionin e Kinës se të gjitha vendet kanë një të ardhme të përbashkët dhe interesa të ndërthurura, Kina shpalos për botën një model të ri barazie dhe bashkëjetese për marrëdhëniet ndërkombëtare. Ky vizion i përgjigjet prirjes mbizotëruese botërore të paqes, zhvillimit, bashkëpunimit, dhe hap perspektiva të reja për paqen dhe përparimin. Xi nënvizoi prirjen historike të botës drejt multipolaritetit dhe globalizimit ekonomik, dhe rekomandoi mënyra të reja për të arritur zhvillimin dhe sigurinë.

Presidenti Xi u shpreh se vendosmëria e Kinës për të qëndruar në rrugën e zhvillimit paqësor, për të zhvilluar miqësi dhe bashkëpunim me të gjitha vendet dhe për të promovuar zhvillimin e përbashkët në mbarë botën nuk do të ndryshojë.

Presidenti kinez Xi Jinping mban fjalim në konferencën e 75-të të OKB-së, 2020 (Foto:Xinhua)

Pesë Parimet u shfaqën në një kontekst të pas Luftës së Dytë Botërore, i karakterizuar nga dekolonizimi dhe tensionet e Luftës së Ftohtë. Kombet e reja të pavarura u përpoqën të ruanin sovranitetin e tyre dhe të nxisnin rritjen ekonomike mes një peizazhi të dominuar nga politikat e pushtetit. Parimet ofruan një kornizë për bashkëjetesë paqësore, duke kapërcyer kufijtë rajonalë dhe duke fituar aprovim dhe mbështetje global. Për Presidentin Xi, këto parime kanë vendosur një precedent novator në marrëdhëniet ndërkombëtare. duke kontribuar ndjeshëm në paqen dhe zhvillimin global.

Gjatë shtatë dekadave të fundit Pesë Parimet kanë vendosur një pikë referimi historik për sundimin ndërkombëtar të ligjit, duke promovuar barazinë, përfitimin reciprok dhe zgjidhjen paqësore të mosmarrëveshjeve. Këto parime kanë lehtësuar bashkëpunimin midis kombeve me sisteme, ideologji dhe kultura të ndryshme shoqërore, duke nxitur besimin dhe bashkëpunimin reciprok. Parimet kanë kontribuar në reformimin e rendit ndërkombëtar, duke mbrojtur një sistem më të drejtë dhe më të barabartë që kundërshton imperializmin, kolonializmin dhe hegjemonizmin.

Vizioni i Presidentit Xi Jinping për ndërtimin e një komuniteti me një të ardhme të përbashkët për njerëzimin mbron qeverisjen globale të bazuar në konsultime të gjera, kontribut të përbashkët dhe përfitime të përbashkëta, duke nxitur një lloj të ri të marrëdhënieve ndërkombëtare. Iniciativat si: Iniciativa për Zhvillimin Global, Iniciativa e Sigurisë Globale dhe Iniciativa e Qytetërimit Global, synojnë të avancojnë këtë vizion, duke ofruar zgjidhje praktike për sfidat globale dhe duke promovuar zhvillimin e qëndrueshëm.

Kina mbetet e përkushtuar në rrugën e zhvillimit paqësor, duke promovuar për partneritete globale të rrënjosura në barazi, drejtësi dhe bashkëpunim. Vendosmëria e vendit për të nxitur zhvillimin e përbashkët është e palëkundur, siç dëshmohet nga përpjekjet e vazhdueshme për të thelluar reformat, për të zgjeruar hapjen institucionale dhe për të krijuar një mjedis të favorshëm biznesi. Nismat e Kinës për të mbështetur vendet në zhvillim duke përfshirë bursa, mundësi trajnimi dhe kontribute në fondet ndërkombëtare, demonstrojnë përkushtimin e saj për të nxitur zhvillimin global dhe adresimin e çështjeve urgjente si ndryshimi i klimës dhe zhvillimi i bujqësisë.

Stafeta historike e avancimit të paqes dhe zhvillimit botëror i është kaluar brezit tonë – u shpreh Xi – le të marrim 70-vjetorin e Pesë Parimeve të Bashkëjetesës Paqësore si pikënisje, të mbajmë mbi supe misionet historike dhe të ecim përpara së bashku për të ndërtuar një komunitet me një të ardhme të përbashkët për njerëzimin.

Së fundmi, angazhimi i Kinës ndaj këtyre parimeve nuk është thjesht retorik; është një qasje e prekshme dhe e qëndrueshme ndaj diplomacisë. Pesë Parimet janë më të rëndësishme sot se kurrë më parë. Zhou Enlai e nisi me fqinjët kufitarë këtë koncept, dhe Kina e ka aplikuar më gjithë globin. Parimet janë testuar rigorozisht nga dinamika e marrëdhënieve ndërkombëtare dhe kanë dëshmuar vlerën e tyre si udhëzime të hapura dhe gjithëpërfshirëse që nxisin bashkëpunim. Roli i Kinës si formëzues dhe aplikues i këtyre parimeve është thelbësor. Duke iu përmbajtur këtyre parimeve, Kina jo vetëm që nderon angazhimet e saj historike, por gjithashtu hap rrugën për një botë të karakterizuar nga një paqe e qëndrueshme dhe prosperitet i përbashkët.

Burimi: CRI.CN