Përkujtojmë sot një figurë të shquar të kulturës shqiptare, Jusuf Vrionin, juristin, politologun, shkrimtarin dhe përkthyesin brilant të formuar në shkollat më prestigjioze franceze, i njohur si “përkthyesi i Kadaresë”, trashëgimtarin e fisnikërisë shqiptare dhe atdhetarin, që i mbijetoi burgut dhe torturës mizore të regjimit totalitar.

Jusuf Vrioni lindi në datë 16 mars 1916 në Korfuz. Pas emërimit të babait të tij Iljaz Bej Vrionit në pozicionin e ambasadorit, familja e tij u shpërngul në Paris. I diplomuar në Drejtësi dhe Studime të larta tregtare në Francë, me Doktoraturë në Jurisprudencë në Itali, ai u kthye në Shqipëri gjatë pushtimit të saj nga Italia fashiste.

Me vendosjen e regjimit komunist, Jusuf Vrioni u akuzua si agjent i Francës. Akuza dhe arrestimi i tij u zhvilluan nën kujdesin e Koçi Xoxes, një nga figurat qendrore të Drejtorisë së Mbrojtjes së Popullit, organ që më vonë do të emërtohej Sigurimi i Shtetit. U dënua me 15 vjet heqje lirie dhe me punë të rëndë në burgun famëkeq të Burrelit. Pas lirimit në vitin 1958, u internua në Fier.

Më 1960, për nevojat propagandës ndërkombëtare të regjimit diktatorial, emërohet në Tiranë si përkthyes.

Ndër përkthimet e tij të para numërohen “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur” i Ismail Kadaresë, i cili më vonë u botua në Paris. Ndërkaq, emri i tij si përkthyes do të fillonte të figuronte nëpër botimet në Francë vetëm në vitet 1980. Edhe pse pjesën më të madhe të kohës e shpenzonte duke përthyer dhe redaktuar tekstet propagandistike të Enver Hoxhës, Jusuf Vrioni gjente kohë për të përkthyer romanet e tjera të Ismail Kadaresë. Falë elegancës së frengjishtes së tij, romanet e Ismail Kadaresë nisën të tërheqin vëmendje të jashtëzakonshme në publikun frankofon. Rreth fundit të viteve ’80, Jusuf Vrioni nisi të gëzojë famë si përkthyes i pashoq në qarqet intelektuale dhe artistike të kryeqytetit.

Në vitet e para të Shqipërisë post-diktatoriale, Jusuf Vrioni, falë posturës së tij multidimensionale si intelektual, u angazhua në qarqet e shoqerisë civile dhe për një kohë shërbeu si “Kryetari i Kominetit të Helsinkit për të Drejtat e Njeriut”. Kriza famëkeqe e vitit 1997 do ta detyronte tashmë burrin e moshuar që ai ish, të largohej sërish nga atdheu i tij dhe të rikthehej në Parisin e tij të dashur. Më 1998 emërohet Amabasor i Republikës së Shqipërisë nga UNESCO dhe më 22 maj të këtij viti, për kontributin e tij të pasur në gjuhën frënge, dekorohet nga Republika Franceze me urdhërin “Chevalier de la Légion d’Honneur”, ashtu si dikur i ati, Ilias Bej Vrioni, ish dekoruar në fund të viteve 1920 me urdhrin “Grand Officier de la Légion d’Honneur” nga Republika Franceze.

Jusuf Vrioni ndërroi jetë në Paris, në maj të vitit 2001 ndërsa shërbente si Amabasador i Republikës së Shqipërisë në UNESCO.
Berati, vendlindja e Vrionasve, nëpërmjet bashkisë së qytetit do ta nderonte Jusuf Vrionin pas vdekjes më 18 qershor 2001 me titullin “Qytetar Nderi”.

Për mirënjohjen dhe vlerësimin e përkthyesve me kontribut të çmuar në njohjen dhe promovimin e letërsisë shqipe në gjuhë dhe kultura të huaja, Ministria e Kulturës, Turizmit, Rinisë dhe Sporteve e Republikës së Shqipërisë, më 2006 krijoi çmimin Jusuf Vrioni.

Presidenti i Republikës, Bujar Nishani më 14 prill të vitit 2017, i akordoi Jusuf Vrionit Dekoratën “Nderi i Kombit” me motivacionin: “Si përkthyes i shkëlqyer i letërsisë shqipe në përgjithësi dhe veprës së Ismail Kadaresë në veçanti, në një prej gjuhëve më të rëndësishme të qytetërimit botëror, atë frënge, duke mundësuar njohjen ndërkombëtare të letërsisë shqiptare, si një nga intelektualët me formim të konsoliduar perëndimor, që vuajti më shumë se një dekadë ferrin e burgjeve komuniste, si dhe për kontributin e dhënë në diplomacinë kulturore, duke përfaqësuar Shqipërinë në UNESCO”.

Ndër përkthimet e tij nga gjuha shqipe në frënge, përmenden:

“Le Général de l’Armée Morte”, (Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur) Ismail Kadare
“Le Pont aux Trois Arches”, (Ura me tri harqe)Ismail Kadare
“Le Grand Hiver”, (Dimri i madh) Ismail Kadare

Marrë nga Faqja në Facebook: Muzeu Kombëtar “Shtëpia me Gjethe”

ENGLISH

We commemorate today a prominent figure of Albanian culture, Jusuf Vrioni, a brilliant translator, lawyer, politologist, and writer formed in the most prestigious French schools, known as “the translator of Kadare”, the heir of the Albanian nobility and the patriot who survived the prison and the cruel torture of the totalitarian regime.

Jusuf Vrioni was born on March 16, 1916 in Corfu. After the appointment of his father, Iljaz Bey Vrion in the position of the Ambassador, his family moved to Paris. Graduated in Law and Senior Business Studies in France, with a Doctorate in Jurisprudence in Italy, then returned to Albania during the occupation by Italian Fascist.

After the establishment of the communist regime, when the political process began, Jusuf Vrioni was accused of being a French agent. The charge and his arrest took place under the auspices of Koci Xoxe, one of the central figures of People’s Defense, the body that would later be called State Security. He was sentenced to 15 years’ imprisonment and forced labor in the infamous Burrel Prison. After his release in 1958, he was deported to Fier.

In 1960, for the needs of the international propaganda of the regime dictator, he was appointed to Tirana as an interpreter.
Among his first translations is the Ismail Kadare’s book “Dead Army”, which was later published in Paris. Meanwhile, his name as an interpreter would begin to appear in publications in France only in the 1980s. Though much of the time spent sparing and editing the propaganda texts of Enver Hoxha, Jusuf Vrioni found time to translate other novels of Ismail Kadare. Thanks to his French flair, Ismail Kadare’s novels began to attract great franchise in the French-speaking public. By the late 1980s, Jusuf Vrioni began to enjoy being known as an unmatched translator in the intellectual and artistic circles of the capital.

In the first post-dictatorial years of Albania, Yusuf Vrioni, thanks to his multidimensional posture as an intellectual, was engaged in civil society circles and for a time and served as the Helsinki Chairman of Human Rights. The 1997 notorious crisis would force the elderly man to go back from his homeland and return to his beloved Paris. In 1998, he was nominated Ambassador of the Republic of Albania in UNESCO and on 22 May of that year, for his rich contribution in the French language, he was appointed by the French Republic with the order of Chevalier de la Légion d’Honneur, as his father, Ilias Bey Vrioni, was formerly decorated in the late 1920s, by the Grand Officer de la Légion d’Honneur from the French Republic.
Jusuf Vrioni passed away in Paris in May 2001 while serving as Ambassador of the Republic of Albania in UNESCO.

Berat, the birthplace of the Vrioni, would honor Yusuf Vrion after his death on June 18, 2001, with the title “Honorary Citizen”.
For the appreciation of translators with valuable contribution to the recognition and promotion of Albanian literature in foreign language and culture, the Ministry of Culture, Tourism, Youth and Sports of the Republic of Albania, in 2006, the award Jusuf Vrioni was created.

On April 14, 2017, the President of the Republic, Bujar Nishani, awarded Jusuf Vrioni with the decoration “Honor of the Nation” with the motive: “As a great translator of Albanian literature in general and the work of Ismail Kadare in particular, in one of the most important languages for the world and French civilization, enabling the international recognition of Albanian literature as one of the well-established Western intellectuals who suffered more than a decade of communist prison hell and for the contribution given to cultural diplomacy, representing Albania in UNESCO “.
Among his translations from Albanian to French, are mentioned:
“Le Général de l’Armée Morte” (General of the Dead Army) Ismail Kadare
“Le Pont aux Trois Arches”, (The Three-Arch Bridge) Ismail Kadare
“Le Grand Hiver”, (Big Winter) Ismail Kadare