Intervistoi Anna Lattanzi

Rita Petro – Rita Filipi – është autore e teksteve shkollore, si dhe një poete e vlerësuar shqiptare. Në vitin 1984 përfundoi studimet në Universitetin e Tiranës, dega Gjuhë dhe Letërsi Shqipe. Midis 1993 dhe 1994 ai u specializua në Universitetin e Athinës në Filozofi dhe Kulturë Greke (Shkolla e Filozofisë, Universiteti i Koperit).

Nga viti 1985 deri në vitin 2000 ka punuar si redaktore në një shtëpi botuese të librave shkollorë, duke mbetur shumë aktive në grupet e punës për programe standarde dhe trajnimi, lidhur me temën e gjuhës dhe të letërsisë në shkolla. Në vitin 2000 themeloi, me Latif Ajrullain, shtëpinë botuese Albas, e njohur mbi të gjitha për botimet shkollore në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Preshevë, si dhe në botën e diasporës. Bashkëautore e tridhjetë e gjashtë teksteve shkollore për lëndën e gjuhës dhe letërsisë shqipe, aktualisht është drejtore editoriale e Albas.

Petro ka marrë pjesë në disa festivale kushtuar poezisë, si në Shqipëri ashtu edhe jashtë saj. Kompozimet e tij gjenden në revista të rëndësishme letrare dhe në antologji të dedikuara bashkëkohore të letërsisë ndërkombëtare, të përkthyera dhe botuara në frëngjisht nga Edmond Tupja, Ardian Marashi, në gjermanisht nga Hans. J. Lanksch, në anglisht nga Robert Elsie dhe Ukë Bucpapaj, në rumanisht nga Marius Dobrecsu dhe Luan Topçiu.

Rita Petro do të jetë e pranishme në Panairin e Librit të hënën, 22 maj, ora 11.00, në kuadër të takimit Valët e feminizmit shqiptar me Alda Bardhylin, në Sala Albania. Me rastin e pjesëmarrjes së saj në Panair intervistova botuesin dhe poetin.

Po flasim për shtëpinë botuese Albas, e cila njihet për botimet shkollore, në disa vende, si dhe për Diasporën. Na tregoni pak për historinë dhe qëllimet e saj.

Që në ditën e themelimit të saj, Albas ka pasur si qëllim që, përmes librit, të fshijë kufijtë mes shqiptarëve që jetojnë në shtete të ndryshme. Kjo ishte arsyeja pse Albas u themelua në Tiranë dhe ngriti menjëherë degët e saj në Prishtinë, Tetovë dhe në Preshevë. Fillimisht e nisëm me tekste shkollore dhe botime të tjera didaktike, por, pas disa vitesh, Albas solli e po sjell një sërë botimesh për lexuesit e të gjitha grupmoshave, nga letërsia për fëmijë tek ajo për të rritur, nga botimet didaktike për fëmijë tek ato akademike, nga botimet artistike tek ato kulturologjike me një gamë të gjerë botimesh letrare dhe joletrare.

Por pavarësisht nga zgjerimi ynë dhe bashkëpunimi me shumë shtëpi botuese të huaja, ajo çka e bën më të dallueshme shtëpinë tonë botuese, janë tekstet shkollore për gjuhën shqipe dhe botimet për kulturën kombëtare. Kjo na ka lidhur shumë edhe me Diasporën. U bënë shumë vite që kemi kërkesa të shumta për botimet tona nga mësues e prindër të fëmijëve shqiptarë, që jetojnë në vende të ndryshme të botës.

Këto kërkesa na vijnë si privatisht, ashtu edhe të organizuara e me mbështetje institucionale nga Ministritë e Arsimit dhe të Kulturës së shteteve ku jetojnë shqiptarët. Ajo që na gëzon së tepërmi, është vlerësimi që marrim prej tyre, çka na bën të jemi të kujdesshëm dhe të hapur ndaj propozimeve apo sugjerimeve të tyre. Përveç botimeve shkollore, ne u kemi kushtuar vëmendje të madhe librave që lidhen me legjendat e mitologjinë shqiptare, me historinë dhe artin shqiptar. Si shembull do të sillja serinë për fëmijë: “Më quajnë…” me figura të shquara shqiptare. Qëllimi i kësaj kolane shumë të suksesshme është njohja e fëmijëve me personalitete që kanë bërë histori nga të gjitha fushat dhe që për ta të jenë frymëzues.

Sipas jush, pse është e rëndësishme ruajtja e gjuhës shqipe dhe sa ndikon ajo në zhvillimin e individit dhe të kombit?

Sot gjuha shqipe po bëhet faktor bashkues e njësues i të gjithë shqiptarëve, pavarësisht ku jetojnë ata. Dhe nga ana tjetër, në një botë globale, kur njerëzit kapërcejnë lehtësisht kufijtë dhe jo domosdoshmërisht jetojnë në vendlindjen e tyre, kur gjuhët “e mëdha”, si anglishtja, spanjishtja, gjermanishtja etj., duket se pushtojnë botën, janë të mrekullueshme lajmet e hapjes së katedrave të gjuhës shqipe në disa universitete në botë. Pa folur pastaj për shkollat shqiptare, që janë aq të shumta dhe ku fëmijët shqiptarë zgjedhin të studiojnë gjuhën e nënës. Nga ana tjetër, interesi i studiuesve të huaj për të njohur shqipen është rritur.

Personalisht i justifikoj prindërit shqiptarë që, për shkak të mbijetesës, por dhe të integrimit me kulturën e shtetit ku jetojnë, nuk arrijnë t’ua mësojnë si duhet shqipen fëmijëve të tyre. Por nuk kam asnjë justifikim për disa prindër që jetojnë në Shqipëri dhe u flasin anglisht fëmijëve të tyre, duke treguar hapur kompleksin ndaj gjuhës së tyre “të vogël” dhe njëkohësisht snobizmin e tyre.

Gjuha e nënës, më parë se identitet kombëtar, është identitet shpirtëror, është trashëgimia më e bukur që marrim nga prindërit tanë dhe, përmes tyre, nga stërgjyshërit tanë. Se gjuha e nënës nuk është thjesht standardi, por është shkalla më e lartë e pasurisë dhe e shprehjes së mendimeve dhe ndjesive tona. Nga ana tjetër, mosnjohja e gjuhës së nënës i dobëson shumë lidhjet e njerëzve me vendlindjen dhe kulturën e saj.

Ka dhe shumë argumente të tjera për të treguar rëndësinë e gjuhës shqipe apo të gjuhës së nënës për ne shqiptarët. Dhe, duke qenë të vetëdijshëm për këtë, në politikat tona botuese, ne si Albas i kemi dhënë një rëndësi tejet të madhe mësimit të gjuhës dhe kulturës shqiptare jo vetëm brenda, por dhe jashtë kufijve të botës. Nga ana tjetër, tregohemi përherë të kujdesshëm që të mos japim mesazhe të ngushta nacionalizmi, por ato të pranimit dhe të bashkëjetesës me njerëz të kulturave të ndryshme.

Le të flasim tani për Rita Petron poete. Ju jeni një poete e vlerësuar me disa çmime. Çfarë doni të shprehni përmes poezive tuaja dhe pse zgjodhët poezinë?

Të shkruarit e poezisë tek unë ka ardhur natyrshëm dhe besoj se do të vazhdojë po kaq natyrshëm. Rrëfimi i ngjarjeve dhe i situatave të personazheve nuk i përshtatet stilit tim. Madje dhe romani im më i ri, “Lindur së prapthi”, e rrëfen kohën e diktaturës nga këndvështrimi i mbresave dhe i ndjesive që i ruajmë të shtresëzuara në errësirën e vetvetes.

Në këtë këndvështrim, siç është shprehur dhe kritika, falë lirisë së egos që ka, uni im lirik bën jetën nën mbretërinë e pakushte të pasionit, diku në thellësinë e natyrës njerëzore, ku s’ka ideologji, as diktaturë, ku nuk ka qarkulluar as Bibël, as kuran. Edhe kur përballet në jetën e përditshme me të gjitha këto, ikën në kërkim të lirisë.

Libri im “Vrima”, shumë i përfolur e i sulmuar nga opinioni shqiptar, por dhe shumë i suksesshëm, i përkthyer dhe i botuar në Francë, Rumani, Greqi, Maqedoninë e Veriut, së shpejti në Gjermani dhe Itali, flet pikërisht për lirinë e individit, konkretisht të femrës dhe është himn për dashurinë trupore dhe atë shpirtërore. Në fund të fundit, arti ka lindur për të provokuar, ndryshe nuk do të ekzistonte. Ka një gabim të madh kur poezia ime cilësohet erotike (këtu nuk po merrem me ata që e quajnë pornografike).

Poezia ime nuk hyn në zhanrin e poezisë erotike. Në poezinë time është erosi si filozofi e jetës dhe e vdekjes; është dilema e çdo njeriu, i cili vjen në këtë botë i lirë e krejtësisht i pastër, pasi ka jetuar si iluzion dhe bëhet pis e prangoset nga vargonjtë e shoqërisë; institucioni i familjes, i arsimit, i politikës, i fesë. Mendoj se shoqëria e hapur dallon nga shoqëria mendjembyllur, se lufton që këta kufij të mos jenë të ngurtë, por të hapen e zgjerohen në varësi të lirisë së individit. Dhe cili mund të ketë rolin e pararojës në këtë drejtim, përveçse arti.

Shpresojmë që së shpejti do t’ju lexojmë në italisht! A po shkruan diçka ndërkohë?

Shpresoj që së shpejti të botohet në Itali libri “Vrima”, i përkthyer nga Griselda Doko. Po kështu dhe romani “Lindur së prapthi”, për të cilin ju fola më lart.

Tani kam në duar sërish një prozë dhe një poemë të gjatë me titullin: “Poema e mungesës”, ku temë do të jetë e preferuara ime – raporti jetë-vdekje, e përditshmja-kozmikja, dashuria-humbja.

Ju falënderoj shumë për pyetjet e intervistës, të cilat më dhanë shumë kënaqësi.

Botuar fillimisht në: Albania Letteraria