Nga Saimir Z. Kadiu

Ka ndodhur 103 vjet me pare.

SI SHPETOI PERENDIMI: LUFTA RUSO-POLAKE E VITIT 1920

Jam ndodhur ne Varshave diten e zeze te 11 shtatorit 2001 ne nje konference te Bankes Boterore per Shendetesine, bashke me koleget e Ministrise se Shendetesise Dr. Petro Mersini dhe Dr. Errol Como.
Ne mes te konferences erdhi lajmi trondites i goditjes me avion te kullave binjake ne New York.

Fillimisht u mendua per aksident, por pas sulmit te dyte nuk kishte dyshime me.

Drejtuesit dhe nje pjese e pjesemarresve jetonin ne Washington DC (me te shumtet ishin qytetare amerikane).

Nuk pipetinte njeri…shikoje vetem fytyra te trembura.

Nje koleg amerikan erdhi dhe me tha:

“Duhet te jete sulm alienesh… Asnje tokesor nuk do te guxonte”.

Ne oret ne vijim u njoftuan disa mijra viktima.

Te nesermen, nga organizatoret ishte parashikuar nje koncert ne Lazienki Park, ne me te madhin dhe me te famshmin park te Varshaves.

Vajti gjysma e pjesemarresve te konferences.

Ne mikrobuzin qe po na çonte drej parkut ishim me delegacionin e Maqedonise , me dy ruse si dhe me nje drejtor te rendesishem te Bankes Boterore me origjjine austriake.

Ne hyrje te parkut ishte nje monument i Josef Pilsudskit.

Nje nga pjestaret e delegacionit maqedonas, qe ishte shqiptare, me pyet se cili eshte ky.

Per ta bere pak teatrale pergjigjen i drejtohem drejtorit te BB:

“Armin besoj e njihni?”

Austriaku puliti syte per te me thene qe nuk e kam degjuar ndonjehere kete emer.

Ruset ulen kokat. E njihnin shume mire gjeneralin e famshem polak qe per me se 60 vjet do te lihej ne harrese nga autoritet polake, thjesht per faktin qe kishte thyer Ushtrine e Kuqe ne vitin 1920, duke ndalur marshimin bolshevik drejt Perendimit.

Pilsudski (1867-1935) ishte një burrë shteti polak që shërbeu si Kryetar i Shtetit (1918-1922) ). Pas Luftës së Parë Botërore, ai u bë një figurë gjithnjë e më dominuese në politikën polake dhe ushtroi ndikim të rëndësishëm në formësimin e politikës së jashtme të vendit. Piłsudski shihet si babai i Republikës së Dytë Polake, e cila u rivendos në 1918, 123 vjet pas ndarjes përfundimtare të Polonisë në 1795, dhe u konsiderua lider de facto (1926–35) i Republikës së Dytë Polake si Ministër. të Çështjeve Ushtarake.

Duke e parë veten si pasardhës të kulturës dhe traditave të Komonuelthit Polako-Lituanez, Piłsudski besonte në një Poloni multietnike – “një shtëpi e kombeve” duke përfshirë pakicat etnike dhe fetare. Në fillim të karrierës së tij politike, Piłsudski u bë lider i Partisë Socialiste Polake. Duke besuar se pavarësia e Polonisë do të fitohej ushtarakisht, ai formoi Legjionet Polake. Në vitin 1914, ai parashikoi se një luftë e re e madhe do të mundte Perandorinë Ruse.

Pas fillimit të Luftës së Parë Botërore në 1914, Legjionet e Piłsudskit luftuan së bashku me Austro-Hungarinë kundër Rusisë. Në vitin 1917 ai tërhoqi mbështetjen e tij për Fuqitë e Boshtit Qendror dhe u burgos në Magdeburg nga gjermanët.

Piłsudski ishte Shefi i Shtetit të Polonisë nga nëntori 1918, kur Polonia rifitoi pavarësinë e saj, deri në vitin 1922. Nga 1919–21 ai komandoi forcat polake në gjashtë luftëra që ripërcaktuan kufijtë e vendit. Në prag të humbjes në Luftën Polako-Sovjetike në gusht 1920, forcat e tij zmbrapsën rusët pushtues sovjetikë në Betejën e Varshavës. Në vitin 1923, me një qeveri të dominuar nga kundërshtarët e tij, veçanërisht nga Demokratët Kombëtarë, Piłsudski u tërhoq nga politika aktive. Tre vjet më vonë ai u kthye në pushtet në grushtin e shtetit te majit.

Ai u fokusua në çështjet ushtarake dhe të jashtme deri në vdekjen e tij në 1935.

Pavarsisht disa aspekteve të administratës së Piłsudskit, si burgosja e kundërshtarëve të tij politikë janë të diskutueshme, ai mbetet një nga figurat më me ndikim në historinë polake të shekullit të njëzetë dhe konsiderohet gjerësisht si themeluesi i Polonisë moderne.

Emri i tij eshte i lidhur me Betejen e Varshaves

Beteja e Varshavës e njohur gjithashtu si “Mrekullia e Vistules” ishte nje rezultante betejash që rezultuan në një fitore vendimtare polake në 1920 gjatë Lufta Polako-Sovjetike.
Polonia, në prag të humbjes totale, zmbrapsi dhe mundi Ushtrinë e Kuqe.

Pas ofensivës polake të Kievit, forcat sovjetike filluan një kundërsulm të suksesshëm në verën e vitit 1920, duke e detyruar ushtrinë polake të tërhiqej drejt perëndimit në rrëmujë. Forcat polake dukeshin në prag të shpërbërjes dhe vëzhguesit parashikuan një fitore vendimtare sovjetike.

Beteja e Varshavës u zhvillua nga 12-25 gusht 1920, ndërsa forcat e Ushtrisë së Kuqe të komanduara nga Mikhail Tukhachevsky iu afruan kryeqytetit polak të Varshavës dhe Kalasë Modlin aty pranë.

103 VJET ME PARE MË 16 GUSHT 1920, forcat polake të komanduara nga Józef Piłsudski kundërsulmuan nga jugu, duke ndërprerë ofensivën e armikut, duke i detyruar forcat ruse në një tërheqje të çorganizuar drejt lindjes dhe pas lumit Neman. Humbjet e vlerësuara ruse ishin 10,000 të vrarë, 500 të zhdukur, 30,000 të plagosur dhe 66,000 të zënë robër, krahasuar me humbjet polake prej rreth 4,500 të vrarë, 10,000 të zhdukur dhe 22,000 të plagosur.
Humbja e gjymtoi Ushtrinë e Kuqe; Vladimir Lenini, udhëheqësi bolshevik, e quajti atë “një disfatë të madhe” për forcat e tij. Në muajt në vijim, disa fitore të tjera vijuese polake siguruan pavarësinë e Polonisë dhe çuan në një traktat paqeje me Rusinë Sovjetike dhe Ukrainën Sovjetike më vonë atë vit, duke siguruar kufijtë lindorë të shtetit polak deri në vitin 1939.

Politikani dhe diplomati Edgar Vincent e konsideron këtë ngjarje si një nga betejat më të rëndësishme në histori në listën e tij të zgjeruar të betejave më vendimtare, pasi fitorja polake mbi sovjetikët ndaloi përhapjen e komunizmit më tej drejt perëndimit në Evropë. Një fitore sovjetike, e cila do të kishte çuar në krijimin e një Polonie komuniste pro-sovjetike, do t’i kishte vendosur sovjetikët drejtpërdrejt në kufirin lindor të Gjermanisë, ku fermentimi i konsiderueshëm revolucionar ishte i pranishëm në atë kohë.

Pas Luftës së Parë Botërore, Polonia luftoi për të ruajtur pavarësinë e saj të rifituar rishtazi, e humbur në ndarjet e 1795 të Polonisë, dhe për të gdhendur kufijtë e një federate të re shumëkombëshe (Intermarium) nga territoret e ish-ndarësit të tyre, Rusisë, Gjermanisë. , dhe Austro-Hungaria.
Në të njëjtën kohë në vitin 1919, bolshevikët kishin fituar në Luftën Civile Ruse, duke i dhënë goditje gjymtuese Lëvizjes së Bardhë Ruse.

Vladimir Lenini e shikonte Poloninë si një urë për të sjellë komunizmin në Evropën Qendrore dhe Perëndimore, dhe Lufta Polako-Sovjetike dukej mënyra e përsosur për të testuar forcën e Ushtrisë së Kuqe. Fjalimet e bolshevikëve pohuan se revolucioni do të çohej në Evropën Perëndimore me bajonetat e ushtarëve rusë dhe se rruga më e shkurtër për në Berlin dhe Paris kalonte përmes Varshavës.
Konflikti filloi kur kreu i shtetit polak Józef Piłsudski formoi një aleancë me udhëheqësin ukrainas Symon Petlyura (më 21 prill 1920) dhe forcat e tyre të kombinuara filluan të shtyjnë në Ukrainë, duke çliruar Kievin më 7 maj.

Të dy palët ishin përfshirë në Luftën Polako-Ukrainase, mes pretendimeve territoriale konkurruese. Pas pengesave të hershme kundër Polonisë në 1919, Ushtria e Kuqe ishte jashtëzakonisht e suksesshme në një kundërsulm në fillim të vitit 1920 që anuloi Operacionin polak të Kievit, duke detyruar një tërheqje polake.

Nga mesi i vitit 1920, vetë mbijetesa e Polonisë ishte në rrezik dhe vëzhguesit e huaj prisnin që ajo të shembet në çdo moment. Strategjia ruse kërkonte një shtytje masive drejt kryeqytetit polak, Varshavës. Kapja e tij do të kishte pasur një efekt të madh propagandistik për bolshevikët rusë, të cilët prisnin që rënia e kryeqytetit polak jo vetëm të minonte moralin e polakëve, por të ndezte një seri kryengritjesh ndërkombëtare komuniste dhe t’i hapte rrugën Ushtrisë së Kuqe për bashkimin me Revolucionin Gjerman.

Por polaket te udhehequr nga Pilsudski ndaluan Ushtrine e Kuqe.