Shkrimtari dhe studiuesi dr. Arian Leka, përgjegjës i Sektorit të botimeve enciklopedike ( QBEA) në Akademinë e Shkencave të Shqipërisë, sot më 25 mars 2025, në kuadër të Ditës së Autorëve Europianë, mbajti një veprimtari në sallën “Auditor” të gjimnazit “Sami Frashëri” në Tiranë, ku ishin pranishëm drejtoresha e këtij institucioni, znj.Majlinda Ziu, mësues dhe mbi 100 gjimnazistë, mes të cilëve edhe krijues nga rrethi letrar.

Në fillim të takimit, shkrimtari Arian Leka përshëndeti të pranishmit dhe bëri një përshkrim të shkurtër mbi domethënien dhe rëndësinë e Ditës së Autorit Europian, duke u ndalur jo vetëm në historinë e mëhershme të Shqipërisë, si një vend me kontribute në Europë dhe në Rilindjen Europiane, por edhe për përpjekjet për të ruajtur orientimin europian pas viteve 1900 e në vijim.

25 Marsi 2024 vjen si një ngjarje historike për Europën, për shkrimtarët dhe për lexuesit e saj të rinj, – tha dr. Leka, – ndërsa kujtoi të pranishmit se “Dita e autorëve europianë” do të kujtohet përmes takimeve që do të mbahen njëkohësisht në 40 vende të kontinentit.

Pas fjalës përshëndetëse dr. Leka paraqiti librin “Hartë memece për të mbyturit”.

Paraqitja e librit nisi me leximin e fragmenteve të zgjedhura nga libri dhe me poemën “Auschwitz detar”, duke veçuar prozat “Prej nga vjen Drita”, “Më fort se sa fjalët” dhe disa poezi nga libri.
Poema “Auschwitz detar”, që paraqitet si kulminacion i veprës, është një përfytyrim i pashoq mbi Mesdheun si një kamp përqendrimi nënujor dhe metropol alegorik i të ikurve e i të mbyturve në det. Kjo temë u bë sërish e afërt ngaqë në fjalorin e Europës pa kufij, u rikthyen fjalët kamp – tel me gjemba – mur – luftë – ata – ne… Libri dhe poema “Auschwitz detar” është përkthyer në anglisht, gjermanisht, frëngjisht, spanjisht, italisht, anglisht, polonisht, greqisht, rumanisht, serbisht, boshnjakisht, kroatisht, sllovakisht, maqedonisht, sllovenisht në gjuhën malazeze etj.
Shkrimtari e paraqiti poemën “Auschwitz detar” si rast për të bashkëbiseduar mbi diversitetin kulturor europian, letërsinë, lirinë dhe rolin e shkrimtarit përballë luftës, në të cilën ai përdor gjuhën dhe fjalën si mjet, vendin e letërsisë në një botë të copëtuar nga konfliktet dhe lufta, që ndryshon shkrimin, leximin dhe këndvështrimet, duke sjellë kulturën e urrejtjes.
Letërsia, -theksoi Leka, -është një nga zonat e prekura nga lufta edhe kur lufta është larg. Por lufta, paradoksalisht dhe në mënyrë sarkastike, veç shkatërrimit dhe viktimave, lë pas edhe kryevepra letrare.
Teksa lexoi për nxënësit e gjimnazit “Sami Frashëri”, Arian Leka theksoi se letërsia europiane ka hyrë përherë mes urrejtjes për të na paralajmëruar, për të qenë dëshmitar, për të mos harruar sa ndodh, sepse në atë çast, është të parashikojë, të paralajmërojë në kohë, të mbajë shënim dhe të shkruajë, si një mënyrë për ta kuptuar më thellë gjithë sa ndodh. Por në një mënyre lufta është një mësues. Ne mësojmë nga lufta, jo vetëm nga lufta me armë, por edhe nga lufta vetjake dhe lufta në sferat publike. Prej tyre mësojmë si të kundërshtojmë, si të protestojmë, si të mos humbasim shpresën dhe si të rilindemi në një hapësirë të gjerë e të përbashkët dhe pa kufi, të frymëzuar nga kultura, nga ajo kulturë që promovon bashkimin, jo ndarjen, nga ajo kulturë që ngjizi ndërgjegjen kulturore europiane, nga ajo kulturë që lindi para se të krijoheshin shtetet kombëtare, para se të lindte urrejtja, duke shprehur mospëlqim dhe mospërkrahje për nacionalizmin, të veçimit me mure dhe ndarjes në kampe.
Lidhur me diversitetin kulturor europian, perspektivën e letërsisë europiane dhe “europianizmin”, dr. Arian Leka u ndal në rastin Stefan Zweig dhe rastin Milan Kundera.
Ku takim u prit me shumë kënaqësi nga nxënësit e gjimnazit “Sami Frashëri”, të cilët i drejtuan pyetje të shumta për idenë europiane, mbi krijimtarinë, për mënyrën e shkrimit, mbi të qenit qytetar europian, mbi “të harruarit nga Europa” dhe mesazhet që morën përmes leximit të fragmenteve nga vepra letrare e dr. Arian Lekës.
Vetë gjimnazistët përcollën gjatë diskutimeve të mëtejshme mesazhe shprese për integrimin e Shqipërisë në Bashkimin Europian, duke e përfytyruar atë jo të idealizuar, si vizion i rilindësve, por si realitet i prekshëm, që ka detyrimet e veta dhe shprehën idetë e tyre për zhvillimin dhe ruajtjen e kulturës dhe traditave më të mira në vendin tonë, të cilat na kanë përfaqësuar me dinjitet në Europë dhe për të punuar për zhvillimin e mëtejshëm të vendit.
Në fund të këtij takimi drejtoresha e gjimnazit “Sami Frashëri”, znj. Majlinda Ziu, përgëzoi autorin Arian Leka dhe u shpreh se takimi i sotëm pati vlerë të dyfishtë për edukimin e gjimnazistëve për të folurin në publik dhe qasjen e bashkëpunimeve individuale në kulturën letrare, filozofike dhe më gjerë, duke na bërë të vetëdijshëm mbi ato që mbeten si pritshmëri dhe ideale dhe realitetet e sotme, që jo gjithmonë u zgjidhën drejt dhe në kohën e duhur.
Shkrimtari Arian Leka falënderoi të pranishmit për pjesëmarrjen dhe përfshirjen në diskutime, debate dhe ide dhe theksoi se Dita e Autorëve Europianë (DoEA) është nismë e Komisionit Europian, që synon të rilidhë brezat e rinj me autorët, leximin e librave, për t’i ndihmuar ata të zbulojnë diversitetin e letërsisë europiane, duke theksuar se Europa i do librat!
Dr. Arian Leka është autor i shumë librave me poezi, prozë, ese dhe studime letrare mbi realizmin socialist në Shqipëri dhe traditën letrare shqiptare. Veprat e tij janë nderuar 6 herë me çmime kombëtare nga Ministria e Kulturës dhe Shoqata e Shkrimtarëve, si dhe me 3 çmime të tjera ndërkombëtare për letërsinë.
Krijimtaria e Arian Lekës, në prozë dhe poezi, është përkthyer në anglisht, gjermanisht, frëngjisht, spanjisht, italisht, anglisht, polonisht, greqisht, rumanisht, serbisht, boshnjakisht, kroatisht, sllovakisht, maqedonisht, sllovenisht në gjuhën malazeze etj.
www.akad.gov.al