Perspektiva e Bashkimit Evropian për Ballkanin Perëndimor nuk është më një proces datash, BE-ja po ndryshon, ndoshta duhet të ndryshohet edhe perspektiva drejt detyrave, thotë për Radion Evropa e Lirë, Majlinda Bregu, sekretare e përgjithshme e Këshillit për Bashkëpunim Rajonal.

Bregu ishte sekretare në detyrë, pasi në tre vjetët e fundit 13 shtetet anëtare nuk kanë arritur një kompromis për këtë pozitë. Të mërkurën në Shkup, para samitit të kryetarëve të shteteve dhe qeverive, u arrit marrëveshje që sekretar i ri i përgjithshëm të jetë Amer Kapetanoviç.

Radio Evropa e Lirë ka folur me Bregun për punën e saj të mëparshme në krye të Këshillit, projektet e realizuara, problemet e përbashkëta dhe të ngjashme të vendeve të rajonit.

Arritje të madhe të Këshillit, Bregu e vlerëson edhe uljen e çmimit të roamingut apo të bisedave telefonike me vendet evropiane, ndërsa beson se deri në vitin 2027 do të ketë zero roaming me BE-në.

Radio Evropa e Lirë: Pse ka kaq shumë procese për bashkëpunim rajonal për Ballkanin, si Ballkani i Hapur, Procesi i Berlinit dhe shumë të tjera?

Majlinda Bregu: Ndoshta sepse të gjithë donin të linin gjurmë në Ballkanin Perëndimor, dhe ndoshta kjo erdhi si një ide e pasluftës, vetëm për të bërë presion mbi të gjithë për të bashkëpunuar më fort së bashku. Por, mes tyre mendoj se jemi më të mirët.

Radio Evropa e Lirë: Cilat janë problemet më të mëdha të përbashkëta të vendeve të rajonit?

Majlinda Bregu: Ndonjëherë është mungesë vullneti për të vlerësuar se bashkëpunimi rajonal mund të sjellë, vërtet, përfitime për jetën e qytetarëve. Këtë nuk mund ta shohësh dhe askush nuk e thotë me zë të lartë, por ndonjëherë e ndien. Ky është kuptimi dhe presioni i tij, që të gjithë mendojnë se ne jemi vende të vogla, ekonomi kaq të vogla atje.

Dhe, pastaj interesi më i madh, jo i pasur, por interesi më i madh është partneriteti me disa vende të rëndësishme, me ekonomi më të mëdha, ku tregu është më i madh, ku investitorët janë më seriozë, ku mund të kesh një investitor që mund të sjellë realisht perspektivë dhe të punësojë një numër më të madh të të papunëve.

Pra, ky mund të jetë triku atje, plus serioziteti që ne të mbajmë angazhimet tona. Kjo sepse ne e kemi treguar herë pas here, edhe kur marrim angazhime serioze dhe përmbushim ose bëjmë premtime, ne i përmbushim ato angazhime, edhe kur gjithçka është nënshkruar në letër ose miratuar në letër, ndonjëherë nuk është kështu dhe bëhet një problem. Kështu që, unë do t’i theksoja këto, thjesht, si probleme që janë mjaft të shpeshta – në aspektin politik.

Radio Evropa e Lirë: A ka vullnet të mjaftueshëm politik në vendet e rajonit për të bashkëpunuar realisht me njëri-tjetrin?

Majlinda Bregu: Ai ndryshoi. Ndoshta ai vullnet politik ishte më i vështirë vite më parë. Tani ka më shumë vullnet politik. Të gjitha vendet bashkëpunojnë në nivele të ndryshme, në nivel rajonal, dhe kjo është ajo që e posedojnë. Pra, ata punojnë së bashku për të ndërtuar një treg të përbashkët rajonal, tregun që ne e koordinojmë bashkë me organizatat tona partnere.

Ata bashkëpunojnë për të dhënë disa rezultate si pjesë e Procesit të Berlinit. Dhe, ata e dinë se është shumë e rëndësishme që ne të bashkëpunojmë më ngushtë.

Por, problemi, siç thashë, fillon kur ata kanë një rrjet shumë të vogël. Megjithatë, ka një konkurrencë të tillë. Kjo, siç thashë, për vendet që janë të vogla dhe ekonomitë që nuk janë edhe aq të pasura. Kjo lloj konkurrence, me të cilën do të donim të ishim partnerë me më të mëdhenjtë, ndonjëherë e vështirëson bashkëpunimin.

Më duhet të them se ka më shumë seriozitet në krahasim me vitet e mëparshme. Dhe ajo që shtohet në këtë është se qytetarët e rajonit çdo vit e vlerësojnë më shumë bashkëpunimin rajonal.

Nëse i pyet se si ndihen për bashkëpunimin rajonal dhe atë se si do t’ua ndryshojë jetën për mirë, 80 për qind thanë po, dhe ne kemi parë që ky numër rritet nga viti në vit. Por, siç e kemi parë, për fat të keq, po t’i pyesësh njerëzit sot nëse besoni se vendi juaj do të bëhet së shpejti shtet i ri anëtar apo kur i pyesni se cilat janë perspektivat, ka një ulje prej 8 për qind nga viti 2021, ka një lloj zhgënjimi. Premtimet e paqëndrueshme në proceset e zgjerimit nga ana evropiane, kanë filluar të kenë efekte në perceptimin e qytetarëve.

Radio Evropa e Lirë: Disa nga vendet e këtij rajoni ende përballen me disa çështje dypalëshe, për shembull, për herë të parë pas vitesh, ministri grek shkon në Shkup, duke pasur parasysh disa nga problemet bilaterale që Maqedonia e Veriut ka me Greqinë. Çfarë duhet të presim nga ky takim dhe bashkëpunimi i mëtejshëm?

Majlinda Bregu: Së pari, nuk i komentoj çështjet dypalëshe dhe së dyti, nuk jam një person që më pëlqen shumë t’u ofroj receta politikanëve, atyre vendas.

Ata marrin mandatin, marrin votat dhe pasi të votohen, ata dinë të trajtojnë çështjet shtetërore ose çështjet dypalëshe.

Ajo që mund të shoh është se diçka që e pengon ndonjë vend në rajon, me të vërtetë nuk do të funksionojë apo ndihmojë asnjë prej nesh. Dhe, ky është problemi i madh me të cilin përballemi, shohim dhe ndiejmë herë pas here, që vendet apo ekonomitë e rajonit kanë mosmarrëveshje mes tyre.

E ardhmja nuk është e ndritshme për askënd. E ardhmja është e shtruar kudo dhe e ngjyrosur me konflikte kudo. Rajoni ynë është një rajon i vogël. Ekonomitë tona janë më pak se 1 për qind të Prodhimit Bruto Vendor të Bashkimit Evropian. Fëmijët dhe të rinjtë tanë po largohen pothuajse masivisht. Ne nuk lindim më fëmijë. Pra, familjet po shuhen dhe po bëhen gjithnjë e më të vogla.

E gjithë kjo flet për shpopullim, shifra të larta të migrimit. Më pak kapital njerëzor në shtëpi, më shumë ikje truri, që do të thotë më pak fuqi për të ushtruar apo shtyrë politikanët të marrin vendimet e duhura dhe të jenë përgjegjës për votën që u keni dhënë – që do të thotë më pak demokraci në vendet tona.

Por, nëse vendosim t’i respektojmë premtimet dhe mendojmë se kjo është copa e tokës që do ta lëmë përgjithmonë, edhe nëse jemi shtete anëtare, nuk do t’i mbajmë vendet tona mbi supe dhe thjesht do t’i lëmë në mes të Brukselit. Pra, ne do të jetojmë këtu me fqinjët që janë këtu prej vitesh. Dhe është me rëndësi të madhe të mbijetojmë, por jo vetëm të përpiqemi. Përndryshe, do të përballemi me probleme më të mëdha në rrugën tonë.

Radio Evropa e Lirë: Cila është perspektiva e Bashkimit Evropian për vendet e Ballkanit Perëndimor?

Majlinda Bregu: Vitin e kaluar kishte vendime të mira për Bosnje dhe Hercegovinën, për shembull, ose për liberalizimin e vizave me Kosovën, por tashmë të vonuara shumë. Procesi i integrimit evropian zgjati më shumë sesa pritej për çdo vend në rajon.

Të gjithë ata ëndërrimtarë në vitet e para të integrimit evropian tashmë janë qytetarë të BE-së, por vetëm sepse kanë vendosur të largohen nga vendet e tyre.

Pra, jo sepse vendi i tyre apo vendet tona bëhen shtete anëtare, dhe këtë nuk po e them për herë të parë. Këtë e kam thënë vite më parë, edhe para se të hyja në Këshillin e Bashkëpunimit Rajonal.

Ndoshta është shumë e mençur që ta ndryshojmë pak perspektivën, sepse në valën e viteve 2000-2010, ato 10 vjet, ne gjithmonë sikur prisnim që BE-ja të na marrë parasysh dhe përpiqeshim të silleshim vetëm për t’i bindur ata se ne do të jemi të radhës në radhë.

Pra, ne jemi të mirë për ju. Ne duhet të jemi shtet anëtar. Dhe pastaj ne thjesht kemi qenë në rregull me të gjitha afatet, e dini, me të gjithë kalendarët, datat. Njëri thoshte në vitin 2014. Atëherë dikush tjetër thoshte më 2020. Por, vitin e kaluar e dëgjuam presidentin e Këshillit Evropian të thoshte viti 2030.

Rrugëtimi i Ballkanit Perëndimor drejt anëtarësimit në BE

Edhe pse ky nuk është më një proces datash, pasi BE-ja ka ndryshuar, bota ka ndryshuar. Aty theksohen konfliktet, kështu që problemet ndryshuan. Shtetet e Bashkuara gjithashtu kanë ndryshuar. Sa herë që këtu është i pranishëm një partneritet i fortë evropian dhe transatlantik, gjërat zakonisht shkojnë për mirë.

Problemi është se ajo në të cilën duhet të kalojmë, është të ndryshojmë këndvështrimin tonë, të zhvendosim mënyrën tonë të të menduarit në diçka që është më realiste. Së shpejti do të kemi një Komision të ri, do të kemi një Parlament të ri Evropian. Nuk e dimë se si do të duken vendimet atje.

Ndoshta ato vendime nuk do të jenë ato që ne do të donim, ose mund të na ndihmojnë në procesin e anëtarësimit evropian. Ju e dini që tani kemi më shumë parti të djathta dhe më shumë parti të djathta në Parlamentin Evropian. Pra, duhet të presim dhe të shohim.

Ajo që mund të kemi tani, është t’i marrim ato politika që na ndihmojnë realisht në anëtarësimin në BE, ose që i bëjnë qytetarët tanë të jetojnë në vendet tona me standarde më të mira – si ato që kanë në BE.

Ashtu si marrëveshja për roaming që bëmë, të flasim me njëri-tjetrin dhe miqtë e të afërmit tanë në BE me të njëjtat tarifa që flasin me njëri-tjetrin. E kam fjalën për shtetet anëtare të BE-së mes tyre.

Apo të pranohen profesionet mes nesh. Pra, nëse ka një treg pune për mamitë në Beograd, por ai treg pune është plot në Tiranë, Shqipëri, për shembull njerëzit mund të lëvizin. Ata mund të shkojnë dhe të punojnë atje. Ose t’i njohin diplomat, që studentët të mos vrapojnë pas njohjes së diplomave dhe pagesës së tarifave dhe të përballen me të gjitha burokracitë në vendet tona.

Ajo që do të na ndihmojë tani është të fokusohemi se si mund t’i përmirësojmë standardet, me ndihmën e disa fondeve nga Bashkimi Evropian, por duke i përmbushur ato agjenda reformash për të cilat jemi angazhuar, për të pasur standarde më të mira në vend.

Radio Evropa e Lirë: Cilat janë sfidat e reja për sekretarin e ri të përgjithshëm të Këshillit për Bashkëpunim Rajonal, Amer Kapetanoviq? Cili është mesazhi juaj për të, nga ky këndvështrim?

Majlinda Bregu: Epo, nuk është se kam formuluar ndonjë lloj mesazhi, sepse vazhdoj t’i dërgoj mesazhe çdo ditë. Ne kemi punuar së bashku për gjashtë vjet, kështu që mendoj se është si një libër i hapur për të. Me çfarë përballej Këshilli për Bashkëpunim Rajonal, çfarë po jepte, ku ishte, ku është tani, dhe pastaj, shpresoj, ku do të jetë Këshilli, në të ardhmen e afërt dhe gjatë mandatit të tij.

Por, duke ardhur nga një vend si Bosnja dhe Hercegovina, do të ketë gjithashtu shumë sfida. Së pari, për t’i bindur ata në vend, për t’i përmbushur të gjitha ato detyrime dhe për t’i respektuar ato marrëveshje që janë nënshkruar si pjesë e procesit, jo vetëm nga Procesi i Berlinit, por janë angazhime të marra për bashkëpunim rajonal dhe për integrim më të thellë. Dhe pastaj, së dyti, vetëm për të ruajtur frymën e konsensusit që është i pranishëm dhe i gjithëfuqishëm në Këshillin për Bashkëpunim Rajonal.

Pastaj, duke punuar me Planin e Rritjes (të BE-së), duke u përballur, duke iu afruar tregut të përbashkët rajonal dhe të përbashkët, kjo është një punë që duhet bërë bashkë me Komisionin Evropian dhe me shtetet anëtare. Megjithatë, sfidat e sigurisë do të jenë më të mëdha.

Por, siç thashë, situata po ndryshon dita ditës. Këshilli për Bashkëpunim Rajonal ka një program të qartë. Ai e ka këtë plan për afrimin e vendeve të rajonit me njëri-tjetrin dhe për ta çuar rajonin më afër tregut të përbashkët të BE-së. Me përkushtimin dhe njohuritw qw ka ekipi atje, nuk ka njeri që mund ta bëjë këtë më mirë se Këshilli për Bashkëpunim Rajonal, së bashku me partnerët tanë lokalë, organizatat partnere dhe Komisionin Evropian.

Radio Evropa e Lirë: Cili është projekti më i suksesshëm i Këshillit për Bashkëpunim Rajonal?

Majlinda Bregu: Roamingu, lëvizja, njohja e profesioneve dhe e diplomave, duke vënë në mendjen e njerëzve rëndësinë e agjendës së gjelbër, por jo vetëm pse është një plan veprimi i nënshkruar në letër, por për ndotjen.

Përpjekja për t’u fokusuar në fuqizimin ekonomik të grave në rajon. Ato që zakonisht shihen si agjenda të fuqisë së butë, por është shumë e rëndësishme që ky rajon ta kuptojë se nëse gratë nuk punësohen, nëse ekonomikisht nuk fuqizohen, ekonomitë tona do të jenë më të varfra dhe më pak demokratike;

Pastaj, gjithë këto zhvillime të reja në mediat sociale, por dhe problemet që ka sjellë në shoqëritë tona;

Dhe shumë gjëra, për të cilat jam, vërtet krenare, dhe mendoj se kjo është një bazë e shkëlqyer për sekretarin e përgjithshëm të ardhshëm.

Radio Evropa e Lirë: Kur përmendët roamingun, kur mund të presin qytetarët e këtij rajoni heqjen e roamingut me vendet e BE-së?

Majlinda Bregu: Duhet të kihet parasysh se ky nuk është një proces që bëhet me forcë apo me urdhër. Ju nuk mund të urdhëroni komunitetin e biznesit që t’ju ofrojë ulje çmimi për shërbimin që e ofrojnë ata. Edhe marrëveshja që ekziston, si në BE, bazohet në vullnetin e mirë të tyre.

Kështu ata vendosën, ne iu afruam të gjithëve, u koordinuam dhe arritëm që të kemi një proces të drejtë për të gjithë operatorët e telekomunikacionit, për të 38 pjesëmarrësit në historinë e reduktimit të roamingut, t’i bashkojmë të gjithë dhe t’i informojmë pozitivisht se çmimet për qytetarët e Ballkanit Perëndimor janë tepër të larta dhe të papranueshme.

Kështu i ulën shumë çmimet. Sipas ekspertëve tanë, ata madje i kanë tejkaluar premtimet e tyre. Ata premtuan në deklaratën e firmosur se do të nisin me 30 për qind të shkurtimeve dhe më pas do të vazhdojnë më lart në këtë drejtim. Disa prej tyre shkojnë edhe me më shumë se 50 për qind ulje nga shkurtimet. Disa të tjerë në Bosnje dhe Hercegovinë aq më shumë.

Pra, më shumë se 80 për qind tani Plus paketat verore janë gjithmonë më të lira, le të themi, gjithmonë më të lira se pjesa tjetër e vitit.

Pra, presim që ky të jetë një proces hap pas hapi. Dita e roamingut – si në shtëpi, apo roaming me tarifa zero – shpresoj të jetë e mundur deri më 2027. Por, siç thashë, i urrej datat. Mund të bëhet më shpejt. Për mua, kjo mund të ndodhë që sonte. Por, unë nuk jam operator telekomi.